İmam cemaate dönerken sağdan mı soldan mı döner?

Değerli kardeşimiz,

Öncelikle ifade edelim ki, imamın sağından veya solundan cemaate dönmesinin bir sakıncası yoktur. İster sağı cemaate solu kıbleye isterse solu kıbleye sağı cemaate gelecek şekilde dönsün ve otursun her ikisi de uygundur.

Hanefilere göre, imam namazdan sonra zikrullah gibi bir sebeple bir müddet yerinde oturacaksa yüzünü cemaate dönmelidir. Şâfiîler ise, sağ tarafını cemaate, sol tarafını da mihraba dönmesi gerektiğini söylemişlerdir.(1)

Bazı alimler: “İmamın, cemaate arkasını dönmesi, imamlık hakkı sebebiyledir. Namaz bitince bu sebep ortadan kalkacağından, müminlere karşı büyüklenmiş olmamak için onlara doğru dönerek oturması gerekir.” demişlerdir.

Bazılarına göre de bu hareket, yeni gelen kimselerin namazın bittiğini anlamaları için müstehap kılınmıştır.

Semüre bin Cündeb (r.a) şöyle demiştir:

Resulullah (asm) bir namaz kıldırdıklarında (selam verdikten sonra mübarek) yüzlerini bize doğru döndürürlerdi.”(2)

Câbir b. Yezid b. El-Esved’in babası Yezîd’den nakletti­ğine göre (Yezîd şöyle) demiştir: “Resulullah (s.a.v)’ın arkasında namaz kıldım. Selamı verince (kıbleden sağına veya soluna) dönerdi.”(3)

Tirmizî’nin bu konuyla ilgili rivayet ettiği hadis-i şerifte ise, ifade şöyledir; Resulullah (s.a.v) bize imam olur ve namazdan sonra (kıbleden) her iki yanına da dönerdi.”(4)

Tirmizi’nin rivayet ettiği bu hadis hasendir. İlim adamları bu hadis-i şerifle amel etmektedirler. İmam iki yanının herhangi birine dönebilir. Dilerse sağma, dilerse oluna her ikisi de Resul-i Ekrem’den rivayet edilmiştir.

Bera b. Azib (r.a.)’den; demiştir ki;

“Biz Resûl-i Ekrem (asm)’in arkasında namaz kıldığımız zaman (namazın sonunda) yüzünü bize (doğru) dönmesi için sağ tarafında ol­mayı tercih ederdik.”(5)

Bu hadis-i şeriften Hz. Fahr-i alem Efendimizin namaz bittikten sonra sağ tarafa dönerek sağ tarafta bulunan cemaate yöneldiği, bu sebeple cemaatin, onun teveccühüne mazhar olmak ümidiyle sağ tarafta bulunmaya önem fevkalade rağbet gösterdikleri anlaşılmaktadır.

Ancak Buhârî’de Semure’nin rivayet ettiği “Peygamber (s.a.v) namazı kılınca, yüzünü (arkasında cemaat teşkil etmiş olan) bize dönerdi.” (6) mealindeki hadis-i şerif ile bu hadis-i şerif arasında bir çelişki yoktur. Çünkü Buharî’nin hadisi, Resul-i Ekrem’in bazan arkasındaki cemaate doğru dönerek bunun da caiz olduğunu gösterdiğine delalet eder.

Resul-i Zişan Efendimizin (s.a.v) bu uygulamalarına bakarak Malikîlerle Şafiîler ve Hanbelîler imamın namazı kıldırdıktan sonra yönünü sağ tarafına dönmesinin müstehab olduğu kanaatine varmışlardır.(7)

Hanefilere göre ise, “İmam selâm verince bakınır. Eğer cemaatin namazı bitmişse muhayyerdir; dilerse sağ tarafına, dilerse sol tarafına döner. Kıbleyi sağ veya sol tarafına alır, o şekilde oturur.”(8)

Kaynaklar:

1) Ahmed Naîm Efendi, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi, II, 916.
2) Buhârî, Ezân, 156.
3) Nesaî, İmame 19.
4) Tirmizi, Salat 112.
5) Müslim, Müsâfirîn 62.
6) Buhârî, Ezan 156; Cenâiz 93.
7) (bk. es-Subkî, el-Menhel, IV, 347.
8) Bilmen, Ö. Nasuhî, Büyük İslam ilmihali, s. 148; Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınları: 2/470-471.

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet